Η Τοπική Εκκλησία ως Μητρόπολη Ξάνθης και Περιθεωρίου της όποίας τα όρια συμπίπτουν με τα όρια του Νομού, συνεχίζει και σήμερα το δια μέσου των αιώνων το έργο της.
Η Ιερά Μητρόπολη περιλαμβάνει 83 ενορίες από τις όποίες οι δέκα είναι εντός της πόλεως και οι υπόλοιπες στην επαρχία. Στην δύναμή της υπηρετούν 90 περίπου κληρικοί. Εκτός από τους ενοριακούς ναούς υπάρχουν 100 παρεκκλήσια και 4 μοναστηριακοί ναοί.
Κύριο μέλημα του Μητροπολίτου και των κληρικών του είναι η συνειδητή και η μετά φόβου Θεού εκτέλεση του τριπλού έργου της Εκκλησίας δηλ. του λατρευτικού, του διδακτικού και του φιλανθρωπικού.
Το λατρευτικό – αγιαστικό έργο, ως το κατ’ εξοχήν έργο αγάπης, αναπαύσεως και αγιασμού ψυχών, τυγχάνει ιδιαίτερης φροντίδος από τον ίδιο τον Μητροπολίτη o όποίος καθημερινά σχεδόν ιερουργεί τελεί αγρυπνίες, συμμετέχει σε μυστήρια, σε τελετές, σ’ ολόκληρη την μητροπολιτική περιφέρεια αγιάζοντας και ευλογώντας τον λαό της περιοχής.
Το διδακτικό έργο λειτουργικό κήρυγμα, εσπερινά κηρύγματα, μηνύματα Κυριακής, εγκύκλιοι ορός την μαθητιώσα και εργαζόμενη νεολαία, μαθητικές λειτουργίες, διαλέξεις αγιοριτών πατέρων ως και άλλων διακεκριμένων ομιλητών κληρικών και λαϊκών όπως και η λειτουργία του κέντρου Νεότητας στον Καθεδρικό Ιερό Ναό της του Θεού Σοφίας, οι εβδομαδιαίες ραδιοφωνικές εκπομπές της Ιεράς Μητροπόλεως όπως και τα εβδομαδιαία ευαγγελικά μηνύματα, εκφράζουν την ποιμαντική αγωνιά της τοπικής Εκκλησίας δια την πνευματική τροφοδοσία του ποιμνίου της.
Τέλος το φιλανθρωπικό έργο της πραγματοποιείται από τα ενοριακά φιλόπτωχα ταμεία ως και από το γενικό φιλόπτωχο της Ιεράς Μητροπόλεως ορός τον πάσχοντα και αδύναμο άνθρωπο ανεξάρτητα από τις θρησκευτικές του πεποιθήσεις.
Τοπικές Εκκλησιαστικές γιορτές της Ιεράς Μητροπόλεως είναι:
- του Τιμίου Προδρόμου (29 Αυγούστου)
- της Παναγίας Αρχαγγελιωτίσσης (15 Αυγούστου)
- Παναγίας Καλαμούς (23 Αυγούστου)
- των Ταξιαρχών στην Σταυρούπολη (8 Νοεμβρίου) και τέλος τα Ελευθέρια της πόλεως (4 Οκτωβρίου) είναι ευκαιρίες κατά τις όποίες εκδηλώνεται η ευλάβεια και η προσέλευση στην Εκκλησία του Θρακικού λαού.
Η Εκκλησία στην ευαίσθητη αυτή ακριτική περιοχή αγωνίζεται να κρατήσει τις ισορροπίες ανάμεσα στο χριστιανικό και μουσουλμανικό στοιχείο και φυλάσσει τις σύγχρονες πνευματικές Θερμοπύλες της πίστης και τής πατρίδας «μηδαμός από τον χρέους μη κινούσα».
Η Ιερά Μητρόπολις σήμερα