Η ίδρυσις της Ιεράς Μονής
Στο βουνό που υψώνεται πάνω απο την πόλη της Ξάνθης και σε σχήμα τριγωνικό βρίσκονται χτισμένα τρία μοναστήρια:
- Η ανδρώα Ιερά Μονή της Παναγίας της “Αρχαγγελιωτίσσης” στα βορειοανατολικά της πόλεως.
- Η γυναικεία Ιερά Μονή της Παναγίας της “Καλαμούς” στα βόρεια της πόλεως.
- Η ανδρώα Ιερά Μονή των Παμμεγίστων Ταξιαρχών που φιλοξενεί την Εκκλησιαστική Σχολή της Ξάνθης στα βορειοδυτικά της πόλεως.
Οι ανωτέρω ιερές Μονές μαζί με την ανδρώα ιερά Μονή του Αγίου Νικολάου στο Πόρτο Λάγος (ιερό μετόχιο της Ιεράς Μονής Βατοπεδίου του Αγίου Όρους) σχηματίζουν ένα νοητό Σταυρό που προστατεύει τον ευσεβή και φιλόχριστο λαό της Ξάνθης.
Στο μοναστηριακό συγκρότημα της πόλεως, πλάι σ’ αυτά τα άξιόλογα και ιστορικά μοναστήρια ήρθε να προστεθεί μόλις το 1972 η γυναικεία Ιερά Μονή της Αγίας Ειρήνης της Μεγαλομάρτυρος πάνω σε λόφο απέναντι απο το 412 Στρατιωτικό Νοσοκομείο στα βορειοανατολικά της πόλεως.
Ιδρυτής της Ιεράς Μονής υπήρξε ο μακαριστός Μητροπολίτης Ξάνθης και Περιθεωρίου κυρός Αντώνιος Κλαουδάτος (+25.7.94) ενώ κτήτωρ ο μακαριστός Πρωτοσύγκελλος της αύτης Μητροπόλεως, πανοσιολογιώτατος Αρχιμανδρίτης Αντώνιος Δαλάτσης (+13.1.94).
Αρχική σκέψη των Πατέρων ήταν να ίδρύσουν ένα ιεραποστολικό κέντρο με πλούσια φιλανθρωπική και κοινωνική δράση. Κύριο έργο και μέλημα του κέντρου θα ήταν η φιλοξενία, μόρφωση και ανατροφή απορφανισθέντων τέκνων και μάλιστα απο χώρες που ειχαν έμπλακει σε πόλεμο. Σύντομα όμως κατάλαβαν ότι εντός των κόλπων της Εκκλησίας ήταν αδιανόητο να λειτουργήσει ένα τέτοιο τυπικό ίδρυμα με κοσμικό πνεύμα, χωρίς λειτουργική-προσευχητική ζωή, με “κορμό” του ένα διοικητικό συμβούλιο από “συμπονετικούς” κοσμικούς. Μόνο στα έπάξια και φιλόπονα χέρια μοναχών έπρεπε να εμπιστευθούν το κέντρο, ένα κέντρο που θά έπαιρνε ζωή απο ένα Ορθόδοξο μοναστήρι. Προστάτης ʼγιος της Μονής ορίστηκε η Αγία Μεγαλομάρτυς και Ιεραπόστολος Ειρήνη που θα κρατούσε στη στοργική αγκαλιά της όλους όσους εξαιτίας του πολέμου υπέφεραν χάνοντας την επι γης ειρήνη.
Που θά βρίσκονταν όμως μοναχές να διακονήσουν αυτό το υψηλό έργο στην ακριτική περιοχή της Ξάνθης; Οι επανειλημμένες αιτήσεις του Σεβασμιωτάτου στις γειτονικές Μονές της Μακεδονίας απέβησαν άκαρπες. Τη λύση σ’ αυτό το ουσιαστικό θέμα έδωσε με τις πρεσβείες της Αγίας Μεγαλομάρτυρος ο Θεός σ’ ένα προσκυνηματικό ταξίδι του πρωτοσυγκέλλου στους Αγίους Τόπους.
Με την ευλογία της μακαριστής Καθηγουμένης Μοναχής Βαρβάρας και του έπίσης μακαριστού Πατριάρχου Ιεροσολύμων Βενεδίκτου του Α’ (+1981 ) έφυγαν στίς 18 Οκτωβρίου 1978 για την Ελλάδα οι Παλαιστίνιες μοναχές και αδελφές κατά σάρκα Σεργία (νυν Καθηγουμένη) και Ειρήνη από την Ορθόδοξο Ρωσσική Ιερά Μονή της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής στα Ιεροσόλυμα.
Αμέσως τα κτίρια της Μονής έλαβαν ζωή με την παρουσία και προσευχή των 2 μοναχών. Με πίστη στο Θεό και αγάπη στο έργο τους άρχισαν να εργάζονται εντατικά για την όσο το δυνατό αρτιώτερη συγκρότηση και μετατροπή του χώρου σε Μοναστικό ίδρυμα. Τόσο μεγάλος ήταν ο ένθουσιασμός τους που άρχισαν να υπερπηδούν τις δυσκολίες του πρώτου καιρού της εγκαταστάσεώς τους με το ζήλο τους για την εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας. Παλαιστίνιες στην καταγωγή με ελληνική ψυχή και φρόνημα! Όντως: όπου υπάρχει ο συνεκτικός κρίκος της Ορθοδοξίας, έκει καταλύονται οι έθνικότητες και καλλιεργείται ο γνήσιος φιλελληνισμός και η άγάπη για την Ελλάδα ως Μητέρα και Μητρόπολη της Ορθοδοξίας και του πολιτισμού.
Η διακριτική παρουσία του Σεβασμιωτάτου και του Πρωτοσυγκέλλου μαζί με τη συμπαράσταση του ίερου κλήρου και του ευσεβούς λαού της Ξάνθης έδωσαν τη δυνατότητα στη Μονή να αναπτυχθεί ταχύτατα. Το νέο πνευματικό μελίσσι άρχισε να εργάζεται εντατικά με δύο σκοπούς:
α) Την ανάπτυξη της Μονής σε πρότυπο γυναικείο Κοινόβιο το οποίο έλειπε απο τη Μητροπολιτική περιφέρεια και το οποίο θα διακονούσε στο κοινωνικό και λειτουργικό έργο της Εκκλησίας. Η καθημερινή θεία λειτουργία που τελούσε ο αείμνηστος Πρωτοσύγκελλος και τα διακονήματα των μοναχών έτρεψαν το βλέμμα του Θεου και του λαού που άρχισαν να καταφεύγουν στη Μονή σαν σε λιμάνι σωτηρίας.
β) Τη σύσταση του Ιεραποστολικού κέντρου (εκκλησιαστικού ορφανοτροφείου θηλέων). Έτσι ατύπως και προτού εκπνεύσει το 1978 άρχισαν να καταφθάνουν ένα-ένα τα κορίτσια απο την εμπόλεμη ζώνη της Παλαιστίνης. Εκτός από τα ορφανά καταφύγιο στα χέρια της Αγίας Ειρήνης μπορούσαν και μπορούν να βρουν παιδιά αναξιοπαθούντων πολυτέκνων οικογενειών η απροστάτευτα. Το Μοναστήρι οφείλει να τους παρέχει στέγαση, σίτιση, εκπαίδευση και αποκατάσταση, κάθε οικονομική-υλική αλλά και ηθική δυνατότητα μέχρι τα 24 τους χρόνια, έτσι ώστε να αποκτήσουν μια υγειή και ψυχικά ίσορροπημένη προσωπικότητα και να μπορέσουν να ενταχθούν ομαλά στην κοινωνία όταν φύγουν απο τη Μονή. Πρώτος διευθυντής του Ιδρύματος διετέλεσε μέχρι του αιφνιδίου θανάτου του (αυτοκινητιστικό δυστύχημα) ο πρωτοσύγκελλος της Μητροπόλεως Αρχιμανδρίτης Αντώνιος.
Με τη μέριμνα των Πατέρων και την ανύστακτη φροντίδα της Ηγουμένης διοργανώθηκε άριστα το πνευματικό αυτό στολίδι της Τοπικής Εκκλησίας. Η εμπειρία της Γεροντίσσης ή Μητέρας όπως την αποκαλούν τα παιδιά βοήθησε στην ομαλή λειτουργία του Μοναστηριού. Γνώστης του Μοναχισμού απο παιδικής ηλικίας και με εφόδιο της την υπακοή στο Σεβασμιώτατο και τον πνευματικό αλλά και τη γνώμη των Αγίων Πατέρων που σέβεται και βαθιά κατέχει, προσπαθεί να συμβάλλει στην πνευματική καλλιέργεια των μοναχών αλλά και των παιδιών που όντως, με την αγάπη της, βρίσκονται σε οικογενειακό περιβάλλον.
Μέχρι το έτος 1995 η αδελφότης της Μονής διαμοιρασμένη στα 3 διακονούσε εκ περιτροπής τις 3 Μονές, Αγ. Είρήνης, Αρχαγγελιωτίσσης και Καλαμούς έπειδή οι 2 τελευταίες λόγω ελλείψεως προσωπικού παρέμεναν κλειστές και ο κόσμος ζητούσε επίμονα να λειτουργείται εκεί.
Έτσι, 20 χρόνια αργότερα, καταφεύγουμε για προσευχή και πνευματική οικοδομή στον οίκο της Αγίας Μεγαλομάρτυρας, στην ιερή μάνδρα των μοναζουσών και το στοργικό σπίτι των εμπερίστατων παιδιών.
Αγία Ειρήνη